อารยธรรมลุ่มแม่น้ำฮวงโฮ ประเทศจีนเป็นดินแดนอันกว้างใหญ่และอุดมสมบูรณ์ของลุ่มแม่น้ำเหลืองในภาคเหนือของจีน ลุ่มแม่น้ำเหลืองเป็นที่ราบอันอุดมสมบูรณ์เนื่องจากมีดินสีเหลืองซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการเกษตร ในฤดูฝน น้ำจะล้นตลิ่งและพัดพาตะกอน ทำให้ที่ราบริมแม่น้ำอุดมสมบูรณ์ แต่ก็เกิดน้ำท่วมบ่อยครั้งเช่นกัน สภาพอากาศอบอุ่น มีฝนตกน้อยในฤดูแล้ง จึงมีน้ำไม่เพียงพอ ชาวจีนพึ่งพาน้ำจากแม่น้ำเป็นหลัก ปัจจัยนี้ทำให้ชาวจีนอยู่ร่วมกันเป็นชุมชน
และสร้างระบบชลประทานโดยการขุดคลองเพื่อระบายน้ำในขณะที่น้ำล้นตลิ่ง และเพื่อชลประทานและกักเก็บน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้ง ส่วนทรัพยากรธรรมชาติในลุ่มแม่น้ำเหลืองมีป่าไม้และแร่ธาตุสำคัญ เช่น ถ่านหิน เหล็ก ตะกั่ว และทองแดง จากสภาพทางภูมิศาสตร์นี้ ชาวจีนจึงสร้างอารยธรรมเพื่อเอาชนะธรรมชาติอย่างต่อเนื่อง เช่น การคำนวณฤดูกาลและควบคุมน้ำท่วม ชาวจีนใช้ทรัพยากรธรรมชาติมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์และก่อตั้งชุมชนขึ้น พวกเขาเกณฑ์แรงงานเพื่อควบคุมระบบชลประทานภายใต้การนำของผู้นำชุมชน ซึ่งต่อมากลายเป็นชนชั้นปกครองและสถาบันพระมหากษัตริย์
นอกจากนี้ ที่ตั้งของจีนยังมีป้อมปราการตามธรรมชาติ โดยทางทิศตะวันออกเป็นมหาสมุทรแปซิฟิก ทางทิศใต้เต็มไปด้วยภูเขาและป่าดิบชื้น ส่วนทางทิศตะวันตกและทิศเหนือเป็นทุ่งหญ้า ทะเลทราย และภูเขา ซึ่งช่วยให้อารยธรรมจีนอยู่รอดมาได้เป็นเวลานานโดยแทบไม่ได้รับอิทธิพลจากภายนอก
จีนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ อารยธรรมลุ่มแม่น้ำฮวงโฮ
โครงกระดูกมนุษย์ปักกิ่งถูกค้นพบ ซึ่งมีลักษณะคล้ายคลึงกับโครงกระดูกของชาวจีนยุคปัจจุบัน เครื่องมือและภาชนะที่ทำจากหินหยาบถูกค้นพบ พวกเขาดำรงชีวิตด้วยการล่าสัตว์ มีการค้นพบแหล่งโบราณคดี 2 แห่ง ได้แก่อารยธรรมลุ่มแม่น้ำฮวงโฮ
1. วัฒนธรรมหยางเสา ลักษณะเด่นคือเครื่องปั้นดินเผาทาสีจำนวนมาก ลวดลายโดยทั่วไปเป็นรูปทรงเรขาคณิต พืช นก สัตว์ และใบหน้ามนุษย์ สีที่ใช้คือสีดำหรือม่วงเข้ม ซึ่งสืบทอดต่อกันมาจนถึงยุคสำริดและช่วงประวัติศาสตร์
2. วัฒนธรรมหลงซาน ลักษณะเด่นคือเครื่องปั้นดินเผาเนื้อละเอียด สีดำและมันวาว คุณภาพดี บางและแข็งแรง บ่งบอกถึงการใช้แผ่นหมุนและวิธีการเผาที่ก้าวหน้ากว่าอารยธรรมหยางเสา เครื่องปั้นดินเผารูปแบบสำคัญคือภาชนะสามขา ซึ่งสืบทอดต่อกันมาจนถึงยุคสำริด
อารยธรรมจีนในประวัติศาสตร์
1. ราชวงศ์ซางถือเป็นราชวงศ์แรกที่ปกครองจีน มีเมืองหลวงคืออันหยางในมณฑลเหอหนาน รัฐบาลเป็นนครรัฐ กษัตริย์เป็นผู้นำในการปกครองและเศรษฐกิจ ประชาชนใช้ชีวิตเรียบง่าย พวกเขาทำงานด้านเกษตรกรรม มีการชลประทาน พวกเขาใช้เครื่องมือสำริด เช่น หม้อ ซึ่งมีอักษรอยู่ภายใน พวกเขาประดิษฐ์อักษรภาพบนกระดูกสัตว์และกระดองเต่าเพื่อทำนาย ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของอักษรจีนสมัยใหม่ พวกเขาบูชาเทพเจ้าแห่งการเพาะปลูก มีปฏิทินบอกฤดูกาล
2. ราชวงศ์โจว (ศักดินา/ยุคศักดินา) ถือเป็นราชวงศ์ที่ปกครองจีนยาวนานที่สุด แบ่งออกเป็น 2 ยุค:
2.1 โจวตะวันตก มีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่ฉางอาน โดยมีระบบการปกครองแบบเผิงเจี้ยนหรือระบบศักดินา ทฤษฎีทางการเมืองเกี่ยวกับอาณัติสวรรค์เกิดขึ้น หมายความว่า สวรรค์มอบอำนาจให้กษัตริย์ปกครอง ดังนั้น กษัตริย์จึงเป็นโอรสของสวรรค์ ซึ่งต้องปกครองด้วยความยุติธรรม
2.2 โจวตะวันออก มีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่ลั่วหยาง แต่มีนิกายและนักวิชาการที่สำคัญในการแก้ปัญหาเหล่านี้ นิกายที่สำคัญ ได้แก่:
1) ขงจื๊อ ซึ่งมีแนวคิดที่จะสนใจในเรื่องของมนุษย์ รัฐบาลต้องทำให้ประชาชนมีความสุขโดยไม่ต้องใช้พลังอำนาจ ฝึกฝนประชาชนให้เชื่อในประเพณีที่ดีซึ่งจะสร้างสันติภาพ มุมมองทางสังคม: ประชาชนต้องทำดีที่สุด มุมมองทางจริยธรรม: เน้นการปลูกฝังศีลธรรม มุมมองทางความเชื่อ: พิธีกรรมและการบูชาเป็นการแสดงออกที่ดีของมนุษย์ การรู้จักขอบคุณ และการเกรงกลัวพลังแห่งธรรมชาติ พิธีกรรมนำมาซึ่งความสามัคคี
2) ลัทธิเต๋า ลัทธิเต๋ามีต้นกำเนิดมาจากเล่าจื่อหรือเล่าจื่อ สอนเกี่ยวกับการปฏิบัติตามธรรมชาติและการใช้ชีวิตโดดเดี่ยว
3) นิกายโม่จื่อ
4) นิกายฟาเจียหรือลัทธินิติศาสตร์
3. ราชวงศ์ฉิน (ช่วงจักรพรรดิ) จิ๋นซีฮ่องเต้ทรงสามารถปราบปรามและรวมรัฐต่างๆ ให้เป็นจักรวรรดิได้ พระองค์ทรงปฏิรูปอารยธรรมจีนดังนี้ ยกเลิกระบบศักดินา นำการปกครองแบบรวมอำนาจมาใช้ มีเซียนหยางเป็นเมืองหลวง มีมณฑลเป็นเขตการปกครอง ใช้สกุลเงินเดียวกัน มีมาตรฐานของมาตราส่วนและมาตรการเดียวกัน เก็บภาษีที่ดิน สร้างถนน และยังคงเป็นอาชีพหลัก ประชาชนต้องทนทุกข์ยากเพราะถูกเกณฑ์ทหารอย่างหนัก มีการสำรวจสำมะโนประชากร มีการนำภาษาเขียนมาใช้ สังคมรวมเป็นหนึ่งเดียว และมีการสร้างพระราชวัง มีประติมากรรมที่ตั้งอิสระ เช่น สุสานจิ๋นซีฮ่องเต้และกำแพงเมืองจีน
4. ราชวงศ์ฮั่น เมืองหลวงคือฉางอาน ซึ่งเจริญรุ่งเรืองในรัชสมัยจักรพรรดิอู่ของจีน จักรพรรดิทรงมีอำนาจสูงสุด มีการสอบคัดเลือกบุคคลเข้ารับตำแหน่งในรัฐบาล ขันทีมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลง และการนำนโยบายสำคัญของจักรพรรดิไปปฏิบัติ การค้าก็เจริญรุ่งเรืองมาก มีการค้าขายกับโลกตะวันตกทั้งทางน้ำและทางบก เส้นทางที่สำคัญคือเส้นทางสายไหม ซึ่งผู้คนที่ใช้เส้นทางนี้ เช่น พระถังซัมจั๋ง มาร์โคโปโล ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนอารยธรรมและสินค้าระหว่างจีนกับอินเดียและยุโรป มีการผลิตและใช้กระดาษ มีธนบัตรสำหรับแลกเปลี่ยนสินค้าแทนเงินโลหะ สังคมประกอบด้วยกลุ่มคนจำนวนมาก มีกลุ่มตามตระกูล ใช้ระบบการควบคุมสามัญชนและเงิน ลัทธิขงจื๊อกลับมาเป็นที่นิยมอีกครั้ง พุทธศาสนามหายานเริ่มแพร่หลายในจีน ศิลปะเน้นความมีชีวิตชีวา การแสดงออกทางอารมณ์ และเน้นการเล่าเหตุการณ์และเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธศาสนา
สิ่งประดิษฐ์ในยุคนี้ เช่น ซือหม่าเชียน ซึ่งเป็นทั้งนักโหราศาสตร์และนักประวัติศาสตร์ (ได้รับเกียรติให้เป็นบิดาแห่งประวัติศาสตร์ตะวันออก) ได้ปรับปรุงปฏิทินจันทรคติให้แม่นยำยิ่งขึ้น มีการเขียนหนังสือ สื่อ หรือบันทึกของนักประวัติศาสตร์ มีการประดิษฐ์กระดาษ มีการประดิษฐ์เครื่องวัดแผ่นดินไหว เมื่อราชวงศ์ฮั่นสิ้นสุดลง ก็เกิดการแบ่งแยกภายในเป็นสามก๊ก
5. ราชวงศ์สุย เป็นยุคที่แบ่งออกเป็นสามก๊ก และมีการขุดคลองเชื่อมแม่น้ำเหลืองกับแม่น้ำแยงซี เพื่อประโยชน์ในการคมนาคม
6. ราชวงศ์ถัง ฉางอานเป็นศูนย์กลางของซีกโลกตะวันออก ในเวลานั้น เป็นที่รู้จักกันว่าเป็นยุคทองของอารยธรรมจีน พุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติจีน